KÇÖ NEDİR?
KÇÖ’DE İŞVEREN VE ÇALIŞANLARIN HAKLARI NELERDİR?
Bu hafta tüm çalışanları ve işverenleri yakından ilgilendiren KÇÖ ( Kısa Çalışma Ödeneği ) ile ilgili kafaları karıştıran sorulara cevap bulmak adına SGK da müfettişlik yaptığı yıllarda birlikte çalışma imkânı bulduğum, konusunda uzman Dr. Cahit Evcil ile bir söyleşi gerçekleştirdik.
Dr.Cahit Evcil Kimdir?
Cahit Evcil, iş ve sosyal güvenlik hukuku ile iş sağlığı ve güvenliği konularında uzmanlaşmıştır. 1995 -2015 yılları arasında SGK’ da (SSK) Müfettiş Yardımcılığı, Müfettişlik ve Başmüfettişlik görevlerinde bulunmuştur. 2000-2002 ve 2008-2010 yılları arasında İstanbul 2 No’lu Grup Başkan Yardımcılığı, 2010-2011 yılları arasında ise İstanbul 1 No’lu Grup Başkanlığı yapmıştır.
Mesleki alanda pek çok eğitim, sempozyum ve panele eğitmen ve konuşmacı olarak katılan Cahit Evcil, 2007-2011 yılları arasında T.C. Kültür Üniversitesi’nde sigortacılık ve bireysel emeklilik sistemi dersleri vermiştir. Kendisi aynı zamanda A sınıfı iş güvenliği uzmanıdır.
BDO Türkiye ekibinde Ortak ve Danışmanlık / İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Uzmanı olarak hizmetlerine devam etmektedir.
Dr. Cahit Evcil’e KÇÖ ile ilgili işçi ve işveren tarafında kafaları karıştıran merak ettiğimiz soruları sorduk ve turizmciler için yanıtladı.
· Kısa Çalışma Ödeneği (KÇÖ) nedir?
Kısa çalışma genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde işçilere çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.
· KÇÖ pandemi sürecinde nasıl uygulanmıştır?
KÇÖ uygulamasının şartları pandemi döneminde işverenlerin ve işçilerin mağdur olmaması ve daha kolay faydalanabilmesi için kolaylaştırılmıştır. Örneğin, daha önce gerekli evrakların tamamlanarak, ilgili İŞKUR müdürlüğüne başvuru yapılması suretiyle uygulanırken, pandemi sürecinde genel sağlık şartları göz önünde bulundurularak, e-mail yoluyla başvurular kabul edilmiştir. Diğer ve en önemli değişiklik ise, işçiler açısından yararlanma koşullarında bir esneklik sağlanmasıdır. Pandemi döneminden önce KÇÖ den faydalanabilecek olan işçinin en az 600 gün sigorta prim gününün bulunması gerekirken, 450 sigorta prim gününe düşürülmüştür. Yine bir diğer kolaylık olarak da, başvuruların yoğunluğuna hızlı dönüş verebilmek adına gerekli evrakların süreç içerisinde tamamlanması ve uygunluk tespiti yapılmaksızın ödemelerin yapılması yoluna gidilmiştir.
· KÇÖ den her sektör faydalanır mı şartları var mı?
KÇÖ sektör ayrımı olmadan, pandemiden etkilendiğini beyan ve ispat eden her işyerinde uygulanabilmektedir. Yeni yapılan düzenleme ile Cumhurbaşkanı’na sektörel olarak ayrı ayrı
ya da bir bütün halinde KÇÖ’yü uzatma yetkisi verilmiştir. Hali hazırda uygulamada şu an için sektörel bir ayrım bulunmamaktadır.
· KÇÖ de işverenlere ne gibi destekler veriliyor?
Pandemiden ciddi oranda etkilenen işverenlere, işçilerin ücretlerinin kısmen ödenmesi yönüyle destek sağlamaktadır, fakat buradaki önemli husus ödemeler işverene değil işçiye yapılmak suretiyle uygulanmaktadır. İŞKUR tarafından, sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ı olarak KÇÖ olarak işçiye ödenir. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği tutarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçememektedir.
· KÇÖ de devlet çalışanın sigorta primini ödüyor mu?
Kısa çalışma uygulaması süresince işçilerin çalışmadıkları günler için Genel Sağlık Sigortası primleri İŞKUR tarafından SGK’ya bildirilmekte olup ilgililer ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık hizmetlerinden faydalanabilir.
· KÇÖ desteği alan işveren işçiyi kaç gün çalıştırabilir?
KÇÖ’yü çalışma sürelerini geçici olarak en az üçte bir oranında azaltan işyerleri kullanabilir. Bu durumda işyerindeki ihtiyaca göre, işçileri 45 saat tam süreli olarak, ya da çalışma sürelerinin azaltılması şekilde kullanılabilir. Çalışma süresi bakımından İŞKUR oran tablosu kullanılarak İŞKUR’a ihtiyaç oranında bildirim yapılabilir. Akabinde KÇÖ’den yararlanılacak süreler bakımından işçilere bildirim yapılır.
Kısa çalışma uygulaması devam eden işyerlerinde yapılan inceleme sırasında işverenin ödenek alan işçilerin çalışma süreleri ile ilgili hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilmektedir.
· KÇÖ’de olan işçinin işten çıkarılma durumunda hak edeceği işsizlik maaşı süresini KÇÖ etkiler mi?
Yeni yapılan düzenleme ile bu konuya açıklık getirilmiş olup, Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler, işçilerin işsizlik ödeneği süresini etkilemeyecektir.
· KÇÖ ödemelerinin her ay belli bir ödeme tarihi var mı?
Kısa çalışma ödenekleri T.C. kimlik numaralarının son hanesine göre takip eden ayın ilk haftasında vatandaşların banka hesaplarına yatırılmaktadır. Banka hesabını E-Devlet’e ya da İŞKUR sistemine kayıt ettirmeyen vatandaşlar ise kısa çalışma ödenekleri PTT üzerinden alabilirler.
· KÇÖ yerine ücretsiz izine çıkarılan işçinin işten çıkarılma durumunda hak edeceği işsizlik maaşı süresini ücretsiz izinde gösterilmesi etkiler mi?
Ücretsiz izin uygulaması pandemi sürecinde KÇÖ’ye hak kazanamayan ve ücretsiz izne çıkarılan işçilerin faydalanabilmesi için başlatılmıştır. Ancak KÇÖ’ye başvuru yapılmadan da her işçi için uygulanabilir.
Nakdi ücret desteği alan ücretsiz izinde bulunan işçilere yapılan ödemeler ve sigorta prim günleri işsizlik sigorta gününü etkilememektedir.
· Emekli çalışanlar KÇÖ’den yararlanabilirler mi?
Emekli çalışanlar bu ödenekten yararlanamaz.
· Yabancı işçiler kısa çalışma ödeneği alabilir mi?
4447 sayılı Kanun kapsamında yatırılması gereken işsizlik sigortası primlerinin yatırılmış olması hâlinde yabancı sigortalılar da KÇÖ’den yararlanabilirler.
· KÇÖ ve ücretsiz izin esnasında işçiyi çalıştırabilir miyiz?
Kısa çalışma ödeneği döneminde İŞKUR’a bildirilen çalışma saatleri arasında işçiler çalışma yapabilmektedir. Örneğin işveren haftada 15 saat KÇÖ’den yararlanmak isteyebilir. Bu durumda o hafta işçiyi 30 saat çalıştıracak ve çalıştırdığı 30 saatin ücretini ödeyecektir. 15 saatin ücreti ise KÇÖ kapsamında İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacaktır. Önemle belirtelim ki, işveren işyerinin durumu göz önünde bulundurularak işyerinde çalışma sürelerinin arttırılabilir. Örneğin haftada 30 saat KÇÖ’den yararlanan (bu durumda haftalık çalışma saati 15 saattir) işveren işçisini o hafta 22,5 saat çalıştırmış olabilir. Bu durum derhal İŞKUR’a bildirilmelidir.
Ücretsiz izin uygulamasında ise çalışma yapılamayacağından işçiler çalışması uygun değildir.
KÇÖ’den yararlanılan sürede işçinin çalıştırılması halinde KÇÖ ödenekleri faiziyle işverenden geri alınır. Bu durumda ayrıca işveren hakkında suç duyurusunda bulunulabilir. Bu durumu bir örnekle açıklarsak, haftada 45 saat KÇÖ’den yararlanan işveren işçisini aralıksız olarak çalıştırmaya devam eder, işçinin ücretini KÇÖ mahsup edildikten sonra kalan fark tutar olarak öderse suç işler. Ne yazık ki bu tür uygulamaların yapıldığı işyerlerinin olduğunu biliyoruz.
· Kısa çalışma Ödeneğinden faydalanan işçi rapor aldığında bildirimi nasıl yapılmalıdır?
KÇÖ’den faydalanan işçi rapor aldığında SGK’ya bildirimi yapılır ve ilgili İŞKUR’a dilekçe yazılarak durumun bildirilmesi gerekmektedir. İŞKUR tarafından işçiye ödenecek olan kısa çalışma ödeneği raporlu olunan sürede ödenmemektedir. Rapor bittiği günden itibaren ise ödenek tahsis edilmeye devam etmektedir.
· Kısa çalışma uygulanan sürede işveren işten çıkarma yapabilir mi?
Pandemi sürecinde yapılan düzenleme ile 4857 sayılı Kanunun 25/II bendinde yer alan sebepler ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından işten çıkarma yapılamamaktadır.
· Nakdi ücret desteği (ücretsiz izin) nedir?
7244 sayılı Kanun ile beraber geçici süreliğine değişikliğe gidilmiş ve işverenlerin fesih yasağı döneminde çalışanlarını tek taraflı olarak herhangi bir muvafakat şartı aranmaksızın kısmen veya tamamen ücretsiz izne çıkartabileceği düzenlenmiştir. İşverenlerin çalışanlarını bu şekilde ücretsiz izne çıkartması halinde, bu durum çalışanlara iş sözleşmesini fesih hakkı tanımayacağı düzenlenmektedir. Başka bir ifade ile işverenleri tarafından tek taraflı bir karar ile çalışanların ücretsiz izne çıkartılması çalışma koşullarında çalışan aleyhinde esaslı bir değişiklik teşkil etmeyecek ve buna bağlı olarak çalışanlar bu gerekçe ile iş akitlerini feshedemeyecekler.
· Nakdi ücret desteğinde (ücretsiz izin) devlet desteği hesabı nasıl yapılır?
4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, fondan günlük 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga
vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz. Bu süreçte ücret desteği alan çalışanlar aynı zamanda ücretsiz sağlık hizmetinden de faydalanmaya devam edebilecektir.
· Nakdi ücret desteği kapsamında ücretsiz izin talebi çalışan tarafından mı yapılmalı? Çalışanın kabul etmeme hakkı var mı?
Yukarıda belirttiğimiz gibi normal şartlarda, işverenin işçinin isteği dışında ve tek taraflı olarak ücretsiz izin kullandırması mümkün değildir. Yargıtay Kararları nezdinde, işçinin isteği dışında ücretsiz izne çıkarılması iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız feshi anlamına gelmekte iken bu durum işçiye de iş sözleşmesini haklı veya geçerli nedenle feshetme hakkı tanımaktadır. Böyle bir durumda, işçi kıdem tazminatını ve var ise diğer işçilik alacaklarını almaya hak kazanmaktadır.
Pandemi sürecinde ise, yeni getirilen düzenleme ile birlikte işverenlerin işçinin onayı olmaksızın ücretsiz izin uygulamasına başvurabileceği kabul edilmiş olup, ücretsiz izne ayrılan işçilere de İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödeme yapılacağı düzenlenmiştir.
· Pandemi sürecinde ücretsiz izne çıkarılan işçi, iş sözleşmesini geçerli veya haklı nedene dayandırarak feshedebilir mi?
İşverenin talebi ile ücretsiz izne çıkarılacak işçi iş sözleşmesini geçerli veya haklı nedenle feshedemeyecektir. Bunların dışında, ücretsiz izin süresince; sağlık sebepleri, erkek işçinin askerlik sebebiyle işten ayrılması, kadın işçinin evlilik sebebiyle işten ayrılması, emeklilik sebebiyle ve yaş bekleyerek ayrılmalardan kaynaklanan işçiye ait fesih hakları saklıdır.
· İşçi ücretsiz izindeyken başka bir işte çalışabilir mi?
İşçinin ücretsiz izin süresinde başka bir işte çalışması durumunda işçinin sadakat borcuna aykırı davranması söz konusu olacağından işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshetme hakkı doğmaktadır. Fakat uygulamada, ücretsiz izin süresi işçiye bildirilmemiş ise işverenler tarafından işçinin başka bir işyerinde çalışmasına muvafakat edilebilmektedir.
