1905 yılında Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisi’nden mezun oldu ve 5. Ordu emrine atandı. 1906’da Suriye bölgesindeki üstün hizmetlerinden ötürü “Beşinci Rütbeden Mecidî Nişanı” verildi. 1907’ de Kolağası (kıdemli yüzbaşı) oldu. Aynı yıl Şam’dan, merkezi Manastır’da bulunan 3. Ordu Karargâhı’na atandı.
1909’da 3. Ordu, Selanik 2. Redif Tümeni Kurmay Başkanlığı’na getirildi. 1909’ da İstanbul’da 31 Mart İsyanı’nın çıkması üzerine Hareket Ordusu ile Selanik’ten İstanbul’a hareket etti; isyanı bastırdıktan sonra Selanik’e geri döndü. 1910’da orduyu temsil etmek üzere, Picardie Manevralarını izlemek amacıyla Fransa’ya gönderildi. 1911’de Selanik’te bulunan 38. Piyade Alayı’nda görevlendirildi. Eylül ayında İstanbul’da Genelkurmay 1. Şube’ye atandı.
1911 Eylül ayında İtalyanlar Trablusgarp’ta Osmanlı Devleti’ne harp ilan ettiler. Ekim ayında Trablusgarp’a gönüllü gitmek üzere arkadaşlarıyla beraber gizlice İstanbul’dan ayrıldı. Akabinde de binbaşılığa terfi etti. Aralık’ta Tobruk Bölgesi Komutanlığı’na getirildi.
1912 Ekim ayında Balkan Harbi başladı. Kasım ayında Gelibolu’da bulunan Çanakkale Boğazı Kuva-yı Mürettebe Komutanlığı’na atandı.
1913 Mart ayında Edirne Bulgarların eline geçti. Ekim ayında Sofya Ataşe Militerliğine atandı. 1914’te bu göreve ilave olarak Bükreş, Belgrad ve Çetiner Ataşe Militerliklerini de yürütme görevi verildi. Mart ayında da yarbaylığa terfi etti.
1 Ağustos 1914’te Birinci Dünya Savaşı başladı. 29 Ekim 1914’te Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’na girdi / girmek zorunda bırakıldı…
1915 Ocak ayında Tekirdağ’da oluşturulacak olan 19. Tümen Komutanlığı’na atandı. Tümeni kurdu ve 19. Tümen, Maydos (Eceabat)’a nakledildi; Maydos Bölge Komutanı oldu.
18 Mart 1915; Çanakkale geçilemedi…
Çanakkale Boğazı’nı geçmeye teşebbüs eden İngiliz ve Fransız donanmaları, ağır zayiat vererek geri çekildiler. Alman General Liman von Sanders 5. Ordu Komutanı olarak Gelibolu’ya geldi. 19. Tümen, Bigalı’ya gönderildi.
25 Nisan 1915; Çanakkale bir kez daha geçilemedi…
İngilizler, Fransız kuvvetleri ve Anzak Kolordusu ile beraber Arıburnu, Seddülbahir ve Kumkale sahillerinden çıkarma hareketine başladı; Sanders Paşa, Saroz’da kömür gemisini izlerken O, çıkarma yapılacak mevkiyi doğru tahmin etti. Kimseye danışmadan Bigalı’dan harekete geçerek düşman birliklerine taarruz etti, onları geri çekilmeye mecbur bıraktı. Sanders Paşa, bir günde yenilen komutan olmaktan O’nun sayesinde kurtuldu…
Albaylığa terfi etti; Harp Madalyası verildi. Ağustos 1915’te Anafartalar Grubu Komutanlığına getirildi. Aynı ay İngilizlere taarruz ederek, düşmanı, tepelerden tekrar çıkarma yaptıkları kıyılara geri püskürttü. Akabinde Conkbayırı’nda İngilizlere karşı başarılı bir taarruz gerçekleştirdi. Bu muharebe esnasında, kalbine bir şarapnel parçası isabet etti. Parça, cebindeki saati parçalayarak geri döndü. Ölseydi, vatan diye bir şey kalmayacaktı; Allah korudu… Üstün başarıları nedeniyle “Muharebe Gümüş Liyakat Madalyası” verildi. İngilizler gece gizlice, Anafartalar – Arıburnu bölgesinden çekildiler.
1916 Ocak ayında Anafartalar Grubu Komutanlığı’ndaki üstün başarıları nedeniyle “Muharebe Altın Liyakat Madalyası” verildi. Edirne’de bulunan 16. Kolordu Komutanlığı’na atandı. Oradan da Diyarbakır’a geldi. Nisan ayında mirlivalığa (tümgeneral) terfi etti. Haziran ayında 16. Kolordu Karargâhı Diyarbakır’dan Silvan’a nakledildi. Ağustos ayında kuvvetleri ile birlikte Bitlis ve Muş yönünde taarruza geçti. Muş ve Bitlis’i düşman işgalinden kurtardı. Aralık ayında Muş ve Bitlis cephelerindeki başarıları sebebiyle “İkinci Rütbe’den Mecidî Nişanı” verildi. Aynı ay Elazığ Sekerat’ta bulunan 2. Ordu Karargâhı’na gelerek komutan vekilliği görevini üzerine aldı.
1917 Şubat ayında Hicaz Kuvve-i Seferiye Komutanlığı’na atandı ve Şam’a gitti. Mart ayında bu komutanlığın kaldırılması üzerine 2. Ordu Komutanı olarak tekrar Diyarbakır’a döndü. Temmuz ayında, Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığı’na bağlı 7. Ordu Komutanlığı’na atandı. Ağustos’ta İstanbul’dan Halep’e, Aziziye mevkiine hareket etti. Ekim ayında 7. Ordu Komutanlığı’ndan istifa etti. Diyarbakır’da bulunan 2. Ordu Komutanlığı’na atanmasını kabul etmedi ve izinli sayılarak İstanbul’a döndü. Aralık ayında, Veliaht Vahdettin Efendi’nin maiyetinde Almanya’ya gitti. Vahdettin’e “orduların başına geç” dedi ama dinletemedi. O güne kadarki üstün başarıları sebebiyle “Birinci Rütbe’den Kılıçlı Mecidî Nişanı” verildi.
1918 Şubat ayında Alman İmparatoru tarafından “Birinci Rütbeden Kılıçlı Cordon de Prusse Nişanı” verildi. Eylül ayında da Nablus’taki 7. Ordu Karargâhı’na gelerek komutayı ele aldı. Aynı ay İngiliz birlikleri Filistin Cephesi’nde genel taarruza geçtiler. 7. Ordu’yu Şeria Nehri’nin doğusuna alarak kesin bir imhadan kurtardı. Olağanüstü hizmetleri ve ordusunu imhadan kurtardığı için fahri yaverlik unvanı verildi. Ekim’de İngilizleri Halep’in kuzeyinde durdurdu ve düşmanın bu hattı geçmesine imkân vermedi.
30 Ekim 1918’de Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında Mondros Ateşkes Antlaşması (Türkiye’nin işgali antlaşması) imzalandı. “Bu antlaşma kabul edilemez” dedi. Mareşal Liman von Sanders, Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı’nı kendisine devretti. Yıldırım Orduları ve karargâhının kaldırılması üzerine Harbiye Nezareti emrine verildi ve İstanbul’a döndü.
1919 Nisan ayında 9. Ordu Kıtaatı Müfettişliği’ne atandı. 15 Mayıs’ta Yunanlılar İzmir’e çıktı. 16 Mayıs 1919’da Anadolu’ya geçmek üzere Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan ayrıldı.
Devam edecek…
Tülay Hergünlü – SMMM
